Στην φωτογραφία βλέπουμε ένα διαμέρισμα που ανασχεδίασα το 2022 στην Πάτρα. Στο έργο δεν υπάρχει συμβατικό καθιστικό αλλά μια πολύ μεγάλη κουζίνα με ένα τραπέζι το οποίο δεσπόζει στον χώρο. Ο τίτλος του έργου «Α Jonathan Leaman Kitchen» αναφέρεται στο ζωγραφικό έργο του Jonathan Leaman με τίτλο «A Jan Steen Kitchen». Με την σειρά του το έργο του Leaman αναφέρεται σε ένα παλιότερο έργο του Jan Steen, που απεικονίζει το εσωτερικό ενός Ολλανδικού σπιτιού. Ο Leaman με το έργο του αποτίνει φόρο τιμής στους Ολλανδούς ζωγράφους, από τους πρώτους στην Ευρώπη που απέδωσαν ως τέχνη την καθημερινή ζωή μέσα στο σπίτι. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Gerrit Rietveld συνεχίζοντας την Ολλανδική παράδοση προτείνει την αρχιτεκτονική ως τρισδιάστατη ζωγραφική η οποία δεν αναπαριστά την καθημερινότητα των ανθρώπων, αλλά αντιθέτως την κατασκευάζει ποιητικά. Σήμερα, εγώ μέσα από την κατεύθυνση που ονομάζω Συγκινησιακό Λειτουργισμό συνεχίζω την παράδοση του Rietveld ενσωματώνοντας στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ανθρωπολογικά, κοινωνιολογικά και ψυχαναλυτικά εργαλεία. Σχεδιάζω την κατοικία σαν σκηνή θεάτρου όπου οι άνθρωποι καλούνται να παίξουν τον εαυτό τους σε ρόλο πρωταγωνιστή. Ο Jonathan Leaman στο έργο του που φυλάσσεται στην Tate, απεικονίζει την κουζίνα του σπιτιού όπου μεγάλωσε στο Λονδίνο. Το έργο πραγματεύεται την οικία ως τόπο ιερό, ένα μυστηριώδες εργαστήριο παραγωγής παιδιών ή αλλιώς μήτρα της ανθρωπότητας. Πάνω από τον φούρνο μαγειρεύει η μητέρα του καλλιτέχνη σε ρόλο μάγισσας. Σε πρώτο πλάνο ένα βιβλίο συνταγών λέει πως για να φτιαχτεί ένα παιδί πρέπει να μαγειρέψουμε τη σάρκα του. Δίπλα στην ανθρωποφαγική συνταγή ένας κρίνος, το χριστιανικό σύμβολο της παρθενίας. Στο βάθος του χώρου κρέμεται παραλλαγμένο το έργο του Sandro Botticelli, «Η γέννηση της Αφροδίτης». Την θέση όμως της θεάς του έρωτα έχουν τώρα πάρει ένα συζυγικό κρεβάτι και δύο παιδιά. Στο έργο απεικονίζεται επίσης ένας φίλος του καλλιτέχνη με τον οποίο έχουν πια χαθεί. Το έργο του Leaman σχολιάζει το σπίτι ως εργαλείο απομόνωσης και πειθάρχησης των σωμάτων με στόχο την αναπαραγωγή. Ονομάζεται «A Jan Steen Kitchen» γιατί ο Steen υπήρξε από τους πρώτους που απέδωσε ζωγραφικά τον ηθικοπλαστικό ρόλο της ευρωπαϊκής κατοικίας. Στο πρώτο πλάνο της φωτογραφίας του διαμερίσματος, κρέμεται ως κάδρο το έργο του Jan Steen «A Merry Family». Εδώ ο ζωγράφος καυτηριάζει μια από τις ελευθεριακές και έντονα κοινωνικές στιγμές ενός Ολλανδικού σπιτιού του 15ου αιώνα. Στο δικό μου έργο, οι κάτοικοι προτείνουν μια νέα ισορροπία ανάμεσα στην πειθαρχία που απαιτείται για την συγκρότηση της οικογένειας και ταυτόχρονα την ελευθεριότητα και την κοινωνικότητα που την καθιστούν απολαυστική και χειραφετησιακή. Αριστερά, όρθια η κάτοικος του σπιτιού μας κοιτάζει στα μάτια. Δεν είναι μια θολή φιγούρα που αποδίδει απλώς την κλίμακα του χώρου, ούτε το μοντέλο που φαντάστηκε ο αρχιτέκτονας ως κάτοικο του έργου του. Είναι η Ελένη που φορά το πουκάμισο μιας καρναβαλικής στολής την οποία σχεδίασε η ίδια. Ντυμένη θεατρικά, μαγειρεύει την ημέρα της φωτογράφισης ως επιτελεστική πρακτική, τα πέντε εορταστικά γεύματα του χρόνου: χριστουγεννιάτικη σούπα, πίτα πρωτοχρονιάτικη, αποκριάτικη ψαροσαλάτα, μαγειρίτσα για το Πάσχα και μπριζόλα με πατάτες για την Κυριακή. Με τον τρόπο αυτό αναβιώνει το αλλόκοτο γεύμα-ημερολόγιο, που προσέφερε πριν χρόνια η γιαγιά της στο χωριό, στον εγγονό της όταν επέστρεψε για να την δει από τα ξένα. «Είναι το γεύμα σύμβολο της ψυχικής γενναιοδωρίας» μας λέει. Στο βάθος στέκεται ο Πέτρος με τα χέρια ανοιχτά. Είναι ο σύζυγός της. Εδώ μεγάλωσε από παιδί. Η μητέρα του διαμόρφωσε τον χώρο για εκείνον και τον πατέρα του, επενδύοντας τοίχους και πατώματα με κομμάτια του εαυτού της. Όταν πέθαναν οι γονείς του, το νέο ζευγάρι αποφάσισε να κατοικήσει στο σπίτι τους, συνεχίζοντας την ιστορία της οικογένειας στον ίδιο οίκο. Το σπίτι άδειασε από έπιπλα και αποξηλώθηκαν τα πάντα, εκτός από τα δάπεδα. Η κάθαρση επιτελέστηκε με τόλμη αλλά και τρυφερότητα. Η ομάδα πόλης «Πλήρωμα 94 - Κυψέλη», την οποία το ζευγάρι περιγράφει ως αστική τους οικογένεια, μετέφερε τελετουργικά τα αντικείμενα του παλιού σπιτιού στην Achaia Clauss, το πρώτο οινοποιείο της Ελλάδας. Αυτός είναι ένας τόπος σύμφυτος με την ταυτότητα της Πάτρας. Κατά την διάρκεια του Καρναβαλιού, της μεγάλης αστικής γιορτής, τελούνται μέχρι σήμερα στο μέρος αυτό ξέφρενοι και ταυτόχρονα αριστοτεχνικά πειθαρχημένοι διονυσιακοί χοροί. Ο Πέτρος μας κοιτάζει από το bar του. Στην ίδια θέση και διάταξη είχε πριν χρόνια το δικό του bar ο πατέρας του. Από εδώ ξεκινούσαν και ακόμα ξεκινούν τα γλέντια κι οι γιορτές που υπερβαίνουν τα όρια του σπιτιού και απλώνονται στην πόλη. Στα αριστερά του βρίσκεται το παιδικό του δωμάτιο, τώρα γραφείο. Ανάμεσα στο ζευγάρι κάθονται οι φίλοι τους με σχέσεις τόσο στενές που μοιάζουν με οικογένεια. Το τραπέζι αυτό είναι μεγάλο καθώς τρώνε εδώ συχνά οι φίλοι και επειδή πάνω του ράβουν ρούχα και θεατρικές στολές, καταστρώνουν τα σχέδιά τους για την πόλη, αστικά παιχνίδια, πολιτιστικές εκδηλώσεις και πολιτικές δράσεις όπως διεκδίκηση της δημαρχίας της Πάτρας. Έχοντας χρόνια πολυσχιδή παρουσία στην πόλη εκτός συμβατικών κομμάτων η παράταξη του Πέτρου πήρε 15% στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές. Στο πρώτο πλάνο, στην κόγχη δεξιά, μισοξαπλωμένη σε ένα από τα πολλά κρεβάτια του σπιτιού, η στενή φίλη της Ελένης, η αδελφή ψυχή, το στήριγμα της οικογένειας. Σύροντας δύο ξύλινα πετάσματα ο χώρος αυτός λειτουργεί άλλοτε ως καθιστικό και άλλοτε ως υπνοδωμάτιο. Με τον ίδιο τρόπο μετασχηματίζεται σε υπνοδωμάτιο το γραφείο. Το διαμέρισμα αυτό δεν έχει κανέναν καναπέ, μόνο κρεβάτια γιατί εδώ οι φίλοι δεν έρχονται περαστικοί, κατοικούν συχνά μαζί με το ζευγάρι. Στο κέντρο της σύνθεσης η Ελπίδα τρέχει προς την μητέρα της. Έρχεται από το βάθος του σπιτιού, εκεί όπου δεν έχει απλώς υπνοδωμάτιο αλλά ένα δικό της σπίτι σε μικρογραφία. Η μητέρα της κοιμάται στην άλλη άκρη του σπιτιού μακριά από το παιδί. Η δημιουργική απόσταση δεν επιβάλλεται, προσφέρεται ως επιλογή. Στο παιδικό δωμάτιο το κρεβάτι είναι ημίδιπλο, για να κοιμάται η Ελπίδα όποτε θέλει αγκαλιά με την μητέρα της. Τα βράδια οι παρέες σηκώνονται αργά από το τραπέζι. Συχνά οι φίλοι καθαρίζουν μόνοι τους και κλείνουν φεύγοντας την πόρτα. Το ζευγάρι κοιμάται ήσυχο μέσα σε αυτό το δίκτυο της εμπιστοσύνης που η Ελένη υφαίνει μες στα χρόνια. Στην πειθαρχική, στερητική, ανθρωποφαγική συνταγή της μητέρας του Jonathan Leaman η Ελένη αντιπροτείνει μια συνταγή δική της: «Η οικογένεια θέλει σχέσεις γενναιόδωρες, όρια ευφυή, κοινωνικότητα κι ελευθερία. Το σπίτι δεν πρέπει να αποκόπτεται από την πόλη.»