Ο «Μάρτυρας»: Monument, η ανακαίνιση στο κτίριο/μνημείο του E. Τσίλλερ στου Ψυρρή Μπορούσε κανείς να κοντοσταθεί σε ένα και μόνο σημείο της ανακαίνισης αυτής και αυτό να το θεωρήσει αντιπροσωπευτικό όλης της μελέτης. Αναφέρομαι σε ένα συγκεκριμένο σημείο στον δεύτερο όροφο, στην περίμετρο της γύψινης διακόσμησης του ταβανιού. Εκεί ο συντηρητής μας, στα πλαίσια της ανακαίνισης, αφαίρεσε τοπικά τη -μεταγενέστερη- λευκή βαφή ώστε να διακρίνεται (από κάτω) ένα ορθογώνιο τμήμα της αρχικής, έγχρωμης πλούσιας οροφογραφίας. Μέσα από αυτόν, τον αποκαλούμενο «μάρτυρα», ο συντηρητής διατήρησε το αυθεντικό αλλά και το μεταγενέστερο, καταγράφοντας το πώς στο παρελθόν είχαν αλλάξει οι αισθητικές προτιμήσεις των χρηστών του νεοκλασικού. Μέσα από αυτό το νέο, επιμελημένο «ξεφλούδισμα» το οποίο δεν ήταν αποτέλεσμα φθοράς, μας προσφέρει σήμερα μια «στιγμιαία» φυγή στο παρελθόν, μια διάστρωση ιστορικών φάσεων που διαχωρίζονται με σαφήνεια. Για εμάς η ανακαίνιση στο έργο αυτό, η μετατροπή του σε ξενοδοχείο, θα ήταν αφορμή για μια αντίστοιχη διαλεκτική σχέση νέου και παλιού, αυτή τη φορά σε αρχιτεκτονικό επίπεδο. Θέσαμε δηλαδή από την αρχή το ερώτημα για το πώς διακρίνεται με παρόμοια σαφήνεια η νέα προσθήκη στο εσωτερικό σε σχέση με το προϋπάρχον κέλυφος, αναδεικνύοντας το παλιό. Ως προς αυτό, δύο ήταν τα στοιχεία που θέλαμε να τονίσουμε, οι άξονες και τα ταβάνια: Στην υπάρχουσα διάταξη των ορόφων, τα δωμάτια επικοινωνούσαν αξονικά μεταξύ τους με ψηλές δίφυλλες πόρτες. Αυτή η διάταξη διατηρήθηκε πιστά στην ανακαίνιση, το ίδιο και βασική δομή δωματίων –οι νέοι χώροι για τα λουτρά τοποθετούνται παράπλευροι, δευτερεύοντες της αξονικής κίνησης. Και μάλιστα αποτελούν κουτιά που δεν ακουμπούν στο ζωγραφιστό ταβάνι -επενδεδυμένα με καθρέφτη εξαφανίζονται και να διπλασιάζουν το ταβάνι. Με αυτόν τον τρόπο το νέο και το παλιό αποκτούν μια ξεκάθαρη διαφοροποίηση. Γιατί πέρα από τον «μάρτυρα», η πλειονότητα των δωματίων στο νεοκλασικό αυτό κτίριο του E. Τσίλλερ διέθετε έγχρωμες οροφογραφίες εξαιρετικής αισθητικής. Όταν τις αντικρίσαμε, οι φθορές ήσαν εμφανείς: μερεμέτια, περάσματα καλωδίων, ρηγματώσεις, περιοχές που διακρινόταν το υπόστρωμα από το μπαγδατί. Ο συντηρητής αποκατέστησε τις όποιες φθορές επεκτείνοντας ακέραια τα παλιότερα τμήματα, διατηρώντας σκόπιμα μια κατάσταση ελαφριάς πατίνας την οποία είχαν αποκτήσει μέσα στα χρόνια. Ήταν εδώ σημαντικό ότι δεν επιχειρήθηκε ένας πλήρης «εξωραϊσμός», να αποδοθεί δηλαδή ένα ζωγραφισμένο ταβάνι πλήρες, χωρίς φθορά, μια οροφογραφία που θα μπορούσε να έχει ολοκληρωθεί «χθες», όπως συχνά συναντούμε σε βυζαντινούς ναούς. Μια αντίστοιχη αναφορά στην πρόσοψη αυτού του νεοκλασσικού επιχειρήσαμε και στο ισόγειο, στους κοινόχρηστους χώρους του ξενοδοχείου. Η πρόσοψη του, αρκετά σπάνια ως προς το ότι αντικρίζει τρεις δρόμους (Καλαμίδα, Αγίου Δημητρίου, Μελανθίου) διαθέτει χαρακτηριστική τοξοστοιχία -αφορμή για εμάς να σχηματίσουμε τοξωτές διαμορφώσεις στα ψηλοτάβανα εσωτερικά. Τα στοιχεία που συντηρήθηκαν έδωσαν αφορμές για να καθορίσουμε τα χρώματα σε κάθε δωμάτιο -κοιτώντας προς το εκάστοτε ταβάνι, διαλέξαμε τα χρώματα της τεχνοτροπίας των τοίχων και συμπληρώσαμε τα εσωτερικά με σύγχρονα έπιπλα που χωρίς να υποδύονταν μια παρελθούσα κατάσταση, έρχονται σε διάλογο με το νεοκλασικό.